جماعت منزل که پدربزرگ شیخ عبدالباقی اورل آن را بنا نهاده، پیرو طریقت نقشبندی است که بزرگ ترین طریقت تصوفی در ترکیه به حساب می‌آید.
اقبال عمومی به این گروه در دهه هفتاد میلادی بالا گرفت. در آن زمان بسیاری برای ترک عاداتی مثل نوشیدن مشروبات الکلی که از نظر مذهبی ناشایست و حرام به حساب می‌آید، به روستای منزل واقع در شهر آدی یامان در جنوب شرقی ترکیه سفر می‌کردند. روستای منزل با وجود آن که یک روستا است، همچنان مقصدی جذاب برای بسیاری از بازدید کنندگانی که است که به قصد زیارت به آنجا می‌روند. این روستا پر از مساجد چشم نواز، مدارس مذهبی، کارگاه‌ها و مجتمع‌های مسکونی است که با معماری مدرن بنا شده‌اند.
جماعت منزل در گذر زمان روابط خوبی با بعضی احزاب راستگرا در صحنه سیاسی ترکیه برقرار کرد. اما اوج قدرت این جماعت به حادثه کودتای نافرجام در سال 2016 بر می گردد. یعنی زمانی که دولت ترکیه، جنبش گولن را به برنامه ریزی کودتایی خونین متهم کرد و با شناسایی این جنبش به عنوان «گروه تروریستی» شروع به قلع و قمع اعضا و هواداران آن، در تمام سطوح اجتماعی و سیاسی به ویژه در داخل دستگاه های اداری دولت کرد.
باور عمومی بر این است که برخی گروههای تصوفی از جمله جماعت منزل در جریان این وقایع حمایت کامل خود را از دولت حزب عدالت و توسعه نشان دادند و پس از آن ارج و قرب بیشتری نزد دولت به دست آوردند.
با این حال برخی جریانات سیاسی و فعالان رسانه ای، این گروه را به تلاش برای سازماندهی اعضای خود در داخل سیستم دولتی، به ویژه در بخش‌هایی مانند وزارت بهداشت ترکیه متهم می کنند. این عده معتقدند که قدرت گرفتن خزنده جماعت منزل در ارکان دولت، مشابه نفوذ جنبش فتح الله گولن به داخل سازمان های دولتی است که برای ترکیه فاجعه آفرید و هشدار می‌دهند که حزب حاکم عدالت و توسعه با باز گذاشتن دست جماعت منزل، همان اشتباه را مرتکب می شود و این مسئله ممکن است در آینده به مشکلی جدی برای کشور تبدیل شود. اتهامی که هم جماعت منزل و هم دولت ترکیه آن را رد می‌کنند.
مخالفان این استدلال اما مدعی هستند که جنبش گولن یک «گروه تروریستی» بود که از سوی قدرت های خارجی سازماندهی می شد، در حالی که جماعت منزل یک گروه داخلی است و در جهت منافع کشور و ملت فعالیت می‌کند. اما آنچه که همگی در آن اتفاق نظر دارند، افزایش روزافزون قدرت و نفوذ جماعت منزل در حوزه‌های مختلف است.
در حوزه تجارت، گفته می‌شود که انجمن صنعتگران و کارآفرینان ترکیه به نام «تومسیاد» که سازمانی تجاری است، با جماعت منزل در ارتباط است و این جماعت به واسطه کارگزاران خود در سرتاسر ترکیه فعال است و هزاران عضو و پیرو دارد.
در حوزه رسانه جماعت منزل رسانه های زیادی در اختیار دارد؛ کانال‌های تلویزیونی (کانال تلویزیونی سمرقند تی وی) و رادیویی و همینطور چاپخانه‌ها و انتشاراتی ها که عمدتا کتاب‌ها و متون مذهبی منتشر می‌کنند. بسیاری از این فعالیتها تحت عنوان «سمرقند» انجام می شود.
در حوزه فعالیتهای اجتماعی؛ بنیادها و انجمن های متعلق به جماعت منزل در کارهای امدادرسانی در فجایع طبیعی مانند زلزله با سرعت و به شکل گسترده وارد عمل می شوند و در برخی کشورهای خارجی مانند اندونزی و آلبانی و چند کشور دیگر فعالیت خود را افزایش داده‌اند.
در حوزه آموزش؛ کنفدراسیون جوانان، آموزش و فرهنگ (GENÇKON) که یک انجمن وابسته به جماعت منزل است، از تحصیلات مذهبی گرفته تا فعالیتهای ورزشی در سازماندهی برنامه‌های جوانان فعال است.
طیف وسیع فعالیتهای جماعت منزل در حوزه های مختلف؛ از آموزش دینی گرفته تا تجارت و رسانه و سایر فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی نگرانی های زیادی را در مورد این گروه ایجاد کرده است.
در سوی دیگر تحولات درون جماعت نشان از کشمکش بر سر قدرت در میان اعضای رده بالای جماعت به ویژه فرزندان شیخ عبدالباقی به نامهای محمد ساقی، محمد مبارک و محمد فتاح دارد. زیرا با مرگ «عبدالباقی ارول الحسینی[1]» رهبر طریقت منزل در سال 2023 ؛ از یک سو اختلاف درباره جانشینی وی و از سوی دیگر نگرانی درباره آینده رهبری جماعت، در میان پیروان و مریدان طریقت بالا گرفت. انتظار می رفت محمد ساقی الحسینی فرزند ارشد عبدالباقی رهبری جماعت را بر عهده بگیرد اما اینگونه نشد. زیرا هر سه پسر شیخ عبدالباقی طالب رهبری جماعت بودند. گفته می شود شیخ عبدالباقی برای جلوگیری از اختلاف فرزندانش در رهبری جماعت، به آنها توصیه کرده بود که جماعت منزل توسط شورایی متشکل از سه فرزندش رهبری شود.
اما چند روز بعد از مرگ پدر، فرزند ارشد وی یعنی محمد ساقی الحسینی (نامزد اصلی رهبری جماعت) اعلام کرد که از بنیاد سمرقند کناره گیری کرده و بنیاد جدیدی با عنوان «سرهند» تأسیس کرده است. وی اعلام کرد که انتشارات و کانال تلویزیونی جدید نیز ایجاد خواهد کرد. یکی از نشانه های اختلاف در میان بازماندگان طریقت منزل این بود که به رغم حمایت طریقت منزل از اتفاق جمهور در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ترکیه، جماعت سرهند از هیچ طرفی حمایت نکرد و یا برادر دیگر از اتفاق ملت حمایت کرد.
برخی شنیده ها نیز حاکی است که فرزندان شیخ عبدالباقی هر کدام مریدان خود را دارند و حتی مریدان دیگر برادران را در آیین ها و محافل ذکر و دعای خود راه نمی دهند.
اگر چه جماعت سرهند در حال حاضر از طریق فضای مجازی به فعالیت تبلیغاتی خود ادامه می دهد اما این طریقت منزل است که به عنوان خلف شیخ عبدالباقی مطرح است و همه ی میراث وی از جمله کانال تلویزیونی سمرقند و انتشارات و سایر موقوفات تحت این عنوان اداره می شود و جالب اینکه هر سه فرزند مدعی تاج و تخت شیخ عبدالباقی، به نوعی در رهبری طریقت منزل سهیم هستند.
نکته دیگر اینکه فرزندان این سه برادر نیز از طریق فضای مجازی وارد ماجرای درگیری پدرانشان شده اند و هر کدام ساز خود را می نوازند. اسماعیل آری نویسنده روزنامه بیرگون در این باره می نویسد:
«نوه های شیخ عبدالباقی نیز درگیر جنگ تاج و تخت شده اند. محمد نافی الحسینی فرزند محمد فتاح الحسینی در بیانیه ای خطاب به اعضای جماعت گفته است: پس از فوت «قوس»[2] (شیخ عبدالباقی) هر کدام از فرزندانش خود را قوس میدانند و پیروان و مریدان خود را دارند. آیین های جداگانه برگزار می کنند. فرقی نمی کند کدام یک قوس باشد، یکی پدرم است و دوتای دیگر عموهایم هستند. هر کدام سعی دارند برای خود موقعیتی دست و پا کنند. صوفی ها و کوفی ها از هم جدا شده اند. اگر اینها عاشق قوس بزرگ بودند نباید دچار تفرقه می شدند. اظهار پایبندی به قوی بزرگ دروغ و خیانت است.[3]
واقعیت این است که مقام و منزلت شیوخ طریقت در ترکیه به دلیل اقبال عمومی مریدان و پیروان آنها و حمایتهای مالی بی حد و حساب از رهبر جماعت منزل، نوعی نظام سلطتنی برای آنها ایجاد کرده است که نشستن بر صندلی طریقت مساوی با نشستن بر تخت پادشاهی است که به راحتی نمی توان از آن صرف نظر کرد.
اما فارغ از آن که چه کسی رهبری جماعت منزل را بر عهده دارد، توسعه روزافزون نفوذ جماعت منزل در ارکان دولت نشان می دهد که این جماعت، به یک جریان پرنفوذ در میان جریانهای مذهبی ترکیه تبدیل شده و نفوذ خزنده آن در میان نهادهای دولتی موجبات نگرانی برخی جریانهای سیاسی را فراهم کرده است.
واحد ترجمه و تحقیق رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در ترکیه_آنکارا
منبع: [3] https://www.birgun.net/makale/menzilde-neler-oluyor-456970
نظر شما